Προπόνηση στο γυμναστήριο ή στο σπίτι για καλύτερη απόδοση;

Τι αλλαγές συμβαίνουν στην κανονική απόδοση ενός ατόμου όταν βρίσκονται παρόντα άλλα άτομα

Μήπως έχετε παρατηρήσει ότι όταν προπονείστε με βάρη στο γυμναστήριο η απόδοση σας είναι σχετικά καλύτερη από ότι όταν πραγματοποιείται το ίδιο πρόγραμμα στο σπίτι μόνοι σας; Είναι η ιδέα σας ή πραγματικά συμβαίνει κάτι τέτοιο;

Από την άλλη έχετε κάνει εξάσκηση σε μία δύσκολή χορογραφία μόνοι μπροστά στον καθρέφτη του σπιτιού σας αλλά μπαίνετε στην αίθουσα των ομαδικών προγραμμάτων διαπιστώνεται ότι η απόδοση σας δεν είναι η αναμενόμενη και κάνετε διαρκώς λάθη που πιστεύατε ότι είχατε ξεπεράσει. Σε αυτή την περίπτωση η παρουσία άλλων στον χώρο φαίνεται να μην έχει και τόσο θετική επίδραση στην απόδοσή σας όπως στην προηγούμενη περίπτωση.

Τρέχετε τρεις φορές την εβδομάδα την ίδια απόσταση και η απόδοση σας φαίνεται σταθερή, και όμως η συμμετοχή σας σε έναν αγώνα δρόμου αυξάνει μειώνει σημαντικά το χρόνο σας , χωρίς αυτό να συμβαδίζει με την προπόνηση που πιστεύεται ότι κάνατε.

Τι συμβαίνει τελικά, ποιες είναι οι καλύτερες συνθήκες για να γυμναστείτε και πότε τα αποτελέσματα είναι καλύτερα

Επίδραση της ομάδας στην ατομική απόδοση

Μια από τις πρώτες ερωτήσεις που προσπάθησε να δώσει απάντηση η κοινωνική ψυχολογία όταν από το 1898 ο Norman Triplett πραγματοποίησε ένα κατά πολλούς από τα πρώτα πειράματα της κοινωνικής ψυχολογίας.

Παρατήρησε ότι οι άνθρωποι ποδηλατούν πιο γρήγορα όταν κάποιος τους έδινε ρυθμό παρά όταν ποδηλατούσαν μόνοι τους όπως επίσης ότι ποδηλατούσαν σε αγώνα γρηγορότερα παρά όταν τους δινόταν ρυθμός. Η πρώτη υπόθεση που έκανε ο Triplett ήταν ότι ο ανταγωνισμός βελτιώνει την απόδοση σε κινητικές δοκιμασίες. Η υπόθεση αυτή επαληθεύτηκε και από άλλα πειράματα.

Κοινωνική διευκόλυνση : Ο Floyd Allport (1920) ονόμασε το φαινόμενο αυτό κοινωνική διευκόλυνση. Σε αντίθεση με τον Triplett που εστίασε στο φαινόμενο του ανταγωνισμού ο Allport προσπάθησε να διερευνήσει κατά πόσο η απλή παρουσία μελών του ίδιου είδους μπορεί να επηρεάσει την απόδοση. Τα μέλη αυτά μπορεί να συμμετέχουν στην ίδια δραστηριότητα , χωρίς να αλληλεπιδρούν ή απλά να παρακολουθούν. Το φαινόμενο αυτό διατήρησε για αρκετό διάστημα το ενδιαφέρον των ερευνητών με αποτέλεσμα να πραγματοποιηθούν πειράματα με διάφορα είδη όπως κατσαρίδες , ψάρια ή αρουραίους και διαπιστώθηκε ότι και αυτά επηρεάζονται από την παρουσία άλλων μελών του είδους τους.

Η παρουσία κοινού βελτιώνει όμως πάντα την απόδοση;

Η απάντηση είναι προφανής , όχι βέβαια, όλοι γνωρίζουμε πως υπάρχουν περιπτώσεις που οι παρουσία κοινού όχι μόνο δεν βελτιώνει άλλα ενδέχεται και να χειροτερεύσει την απόδοση, παρόμοιες αντιφατικές παρατηρήσεις προκάλεσαν προβληματισμούς.

Την απάντηση σε αυτό το το ερώτημα προσπάθησε να δώσει ο Zajonc το 1965 με τη θεωρία των ορμών. Προσπαθώντας να εντοπίσει τι είναι αυτό που διευκολύνει η αναστέλλει την απόδοση στην εκτέλεση ενός έργο. Η θεωρία του υποστηρίζει ότι η παρουσία άλλων ανθρώπων μας φέρνει σε κατάσταση εγρήγορσης και αυτό είναι ξεκάθαρα ένα εξελικτικό πλεονέκτημα. Η διέγερση αυτή λειτουργεί ως “ορμή” που μας ωθεί στην συμπεριφορά που αποτελεί την κυρίαρχη απόκριση μας.

Ποια είναι δηλαδή αυτή η συμπεριφορά; Μα φυσικά αυτή που έχουμε μάθει καλύτερα.Όταν έχουμε εκπαιδευτεί στην σωστή απόκριση τότε νιώθουμε ότι το έργο είναι εύκολο και η απόδοση μας βελτιώνεται από την παρουσία κοινού. Αντίθετα αν η απόκρισή μας δεν είναι η σωστή, νιώθουμε δηλαδή ότι το έργο είναι δύσκολο τότε η παρουσία άλλων μειώνει την απόδοσή μας.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά: Ότι σε μια δραστηριότητα την οποία γνωρίζουμε καλά και έχουμε εκτελέσει πολλές φορές με επιτυχία η απόδοση μας βελτιώνεται από την παρουσία άλλων , αντίθετα κάποια σε δραστηριότητα που θεωρούμε δύσκολη η παρουσία κοινού είναι πιθανόν να χειροτερεύσει την απόδοσή μας. Αυτή η θεωρία είναι που μπορεί να δικαιολογήσει την σημασία της εξάσκησης κατ' ιδίαν σε μια χορογραφία θα έχει ως αποτέλεσμα την πιθανότητα της καλύτερης απόδοσης μπροστά σε κοινό.

Όμως η απλή παρουσία είναι πάντα αρκετή για να προκαλέσει την ενστικτώδη ορμή; Ο Cottrell (1972) προσπάθησε να προσεγγίσει αυτό το θέμα προτείνοντας το μοντέλο συναισθηματικής αξιολόγησης. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή ο άνθρωπος μαθαίνει γρήγορα ότι οι κοινωνικές αμοιβές και τιμωρίες βασίζονται στην αξιολόγηση των άλλων. Έτσι θεώρησε ότι η διέγερση που παρατηρείται με την παρουσία κοινού οφείλεται σε συναίσθηση του ατόμου ότι αξιολογείται από τους παρόντες. Οι έρευνες που υποστηρίζουν την παραπάνω θεωρία βασίστηκαν σε πειράματα στα οποία παρατηρητές που ήταν παρόντες αλλά δεν παρακολουθούσαν (είχαν για παράδειγμα κλειστά τα μάτια) δεν φαίνεται να επηρέασαν με κάποιο τρόπο την απόδοση των συμμετεχόντων.

Παρόλα αυτά δεν επιβεβαίωσαν όλες οι έρευνες αυτή την θεωρία , για παράδειγμα οι Sanders , Baron and Moore (1978) πραγματοποίησε μια έρευνα με εκτέλεση δραστηριότητας παρουσία κοινού που παρακολουθούσε προσεκτικά ή που απλά ήταν παρόντες και παρατήρησε ότι ενώ στις εύκολες δραστηριότητες η παρουσία κοινού που δεν παρακολουθούσε δεν επηρέαζε την απόδοση , στις ποιο δύσκολες η παρουσία κάποιου , ακόμα και όταν αυτός παρέμενε αμέτοχο είχε αρνητική επίδραση στην επίδοση. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν περισσότερο τη θεωρία των ορμών και λιγότερο την θεωρία της συναισθηματικής αξιολόγησης.

Άλλες έρευνες αργότερα επιβεβαίωσαν αυτά τα αποτελέσματα , ο Schmitt και οι συνεργάτες του 1986, πραγματοποίησαν ένα πείραμα όπου οι συμμετέχοντες εκτέλεσαν μια απλή και μια πιο σύνθετη δοκιμασία, σε τρεις διαφορετικές συνθήκες , μόνοι τους , παρουσία παθητικού κοινού, που βρισκόταν στον ίδιο χώρο αλλά δεν φαινόταν να παρακολουθεί και παρουσία κοινού που παρακολουθούσε στενά την απόδοση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η απλή παρουσία επιτάχυνε την εκτέλεση της εύκολης δοκιμασίας και επιβράδυνε την εκτέλεση της δύσκολης

Μια άλλη θεωρία που προσπάθησε να ερμηνεύσει το φαινόμενο ήταν η θεωρία αντιπερισπασμού – σύγκρουσης , Baron (1986).Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν πηγή απόσπασης της προσοχής . Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία σύγκρουσης ανάμεσα στην εστίαση της προσοχής στον έργο και στην εστίαση της προσοχής στο κοινό. Η απόσπαση της προσοχής από μόνη της όπως είναι αναμενόμενο θα μειώσει την απόδοση.

Παρόλα αυτά η σύγκρουση που δημιουργείται ως προς την εστίαση της προσοχής προκαλεί ορμή που μπορεί να διευκολύνει την εμφάνιση κυρίαρχων αποκρίσεων.

Σε συνδυασμό αυτές οι δύο διαδικασίες έχουν το αποτέλεσμα που έχει περιγραφεί παραπάνω, η παρουσία κοινού δηλαδή να βελτιώνει την απόδοση στα εύκολα έργα, ενώ συμβαίνει το αντίθετο με τις πιο δύσκολες δοκιμασίες.

Η θεωρία αυτή έχει και κάποια επιπλέον ισχυρά σημεία :

1. Eρμηνεύει το γεγονός ότι και άλλες μορφές απόσπασης προσοχής, εκτός από την παρουσία κοινού όπως φώτα που αναβοσβήνουν ή θόρυβος μπορούν να προκαλέσουν κοινωνική διευκόλυνση
2. Το μοντέλο αυτό σε αντίθεση με το μοντέλο συναίσθησης αξιολόγησης ερμηνεύει καλύτερα τα αποτελέσματα πειραμάτων κοινωνικής διευκόλυνσης που έχουν γίνει σε ζώα.

Άλλες ερμηνείες του φαινομένου της κοινωνικής διευκόλυνσης

Όλες οι παραπάνω θεωρίες για την ερμηνεία της κοινωνικής διευκόλυνσης χρησιμοποιούν την έννοια της ορμής και διαφέρουν κυρίως στον τρόπο που αυτή επηρεάζει την συμπεριφορά. Υπάρχουν όμως και θεωρίες που προσεγγίζουν διαφορετικά το θέμα αυτό όπως:

Η θεωρία της αυτεπίγνωσης (Wicklund, 1975) η οποία εστιάζει στο γεγονός ότι όταν οι άνθρωποι εστιάζουν την προσοχή τους στον εαυτό τους, μπαίνουν στην διαδικασία να συγκρίνουν τον πραγματικό τους εαυτό , όπως αυτός εμφανίζεται με την πραγματική τους απόδοση με μια δοκιμασία με τον ιδανικό εαυτό.

Η θεωρία της αυτο - ακολουθίας του Higgins (1987) περιγράφει αυτή την οπτική.

Σύμφωνα με αυτή υπάρχουν τρία είδη σχημάτων για τον εαυτό

1. Ο πραγματικός εαυτός – αυτό που είμαστε τώρα
2. ο ιδανικός εαυτός – αυτό δηλαδή που θα θέλαμε να είμαστε
3. ο “πρέπων” εαυτός – αυτός που πιστεύουμε ότι πρέπει να είμαστε

Η απόκλιση ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδανικό εαυτό αυξάνει τα κίνητρα και την προσπάθεια να ευθυγραμμιστεί το πραγματικό με τις απαιτήσεις του ιδανικού.

Αυτό έχει ως συνέπεια στις εύκολες δοκιμασίες η απόδοση να βελτιώνεται. Το αντίθετο συμβαίνει στις δύσκολες δοκιμασίες όπου το πραγματικό από το ιδανικό διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να σταματούν να προσπαθούν και η απόδοση τους να φθίνει αντί να βελτιώνεται. Πηγές αυτεπίγνωσης : Η αυτεπίγνωση μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους όπως ένας καθρέφτης ή η παρουσία κοινού ή συμπρωταγωνιστών.

Μία άλλη ερμηνεία στο φαινόμενο δίνει η θεωρία της εστίασης της προσοχής (Easterbrook ,1959). Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία οι άνθρωποι έχουν περιορισμένη δυνατότητα εστίασης προσοχής η οποία υπερφορτώνεται από την παρουσία κοινού . Αυτή η υπερφόρτωση έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να περιορίζουν την προσοχή τους δίνοντας προτεραιότητα σε συγκεκριμένα ερεθίσματα που σχετίζονται άμεσα με τη δοκιμασία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η απόδοση δύσκολα έργα όπου απαιτείται να δοθεί προσοχή σε πολλά διαφορετικά ερεθίσματα να φθίνει με την παρουσία κοινού .

Αντίθετα σε εύκολες δοκιμασίες όπου απαιτείται η εστίαση της προσοχής σε ένα μικρό μόνο αριθμό ερεθισμάτων , η παρουσία κοινού στην πραγματικότητα εξαλείφει τους αντιπερισπασμούς, η προσοχή εστιάζεται στα βασικά ερεθίσματα του έργου και η απόδοση βελτιώνεται.

Αυτή η θεωρία φαίνεται ότι ερμηνεύει καλά τα αποτέλεσμα από από τα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν με τη δοκιμασία Stroop.

Στη δοκιμασία αυτή οι συμμετέχοντες πρέπει να πουν το χρώμα που του μελανιού με το οποίο είναι γραμμένη μία λέξη, μια εύκολη σχετικά δοκιμασία , η οποία όμως γίνεται σημαντικά πιο δύσκολη και αυξάνεται ο χρόνος απόκρισης όταν η λέξη έρχεται σε σύγκρουση με το χρώμα του μελανιού ( πχ η λέξη μπλε γραμμένη με κόκκινο μελάνι).

Σε ένα πείραμα που πραγματοποίησαν οι Monteil και Huguet (1999) παρατηρήθηκε ότι η παρουσία κοινού βελτίωνε το χρόνο απόκρισης στην πιο δύσκολη δοκιμασία. Η κοινωνική παρουσία είχε περιορίσει την εστίαση της προσοχής στο χρώμα του μελανιού και βελτιώθηκε έτσι η απόδοση.

Συμπέρασμα

Ένα φαινόμενο που αρχικά φαίνεται απλό και ξεκάθαρο έχει γίνει αντικείμενο σημαντικής διερεύνησης και έχουν δοθεί πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Κάποιες από αυτές τις ερμηνείες φαίνεται να ερμηνεύουν καλύτερα κάποια στοιχεία του φαινομένου από άλλες αλλά όλες αφήνουν αναπάντητα ερωτήματα και καμία δεν αρκεί από μόνη της για να ερμηνεύσει το φαινόμενο.

Μια δημοσκόπηση που διεξήγαγε το 1980 ο Borden ήταν αποκαλυπτική καθώς ο φόβος ομιλίας μπροστά σε κοινό φαίνεται ότι απασχολεί μεγάλο αριθμό των ανθρώπων πολύ περισσότερο από άλλους φόβους όπως το φόβο του ύψους, το σκοτάδι την μοναξιά αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και το φόβο του θανάτου.

Όμως ίσως θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας στην ερμηνεία τη σημασία της παρουσίας του κοινού αφού η κοινωνική παρουσία μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση αν εστιάσουμε σε κάτι ευρύτερο από την απλή παρουσία.

Για παράδειγμα σε μια έρευνα που έγινε και αφορούσε την κατανάλωση φαγητού παρουσία τρίτων παρατηρήθηκε διαφορετική συμπεριφορά ανάλογα με τη φύση της σχέσης του ατόμου με τα άτομα που ήταν παρόντα (Herman et.al,2003).

Με φίλους και μέλη τις οικογένειας τους τα άτομα τείνουν να τρώνε περισσότερο περνώντας περισσότερη ώρα στο τραπέζι.

Όταν αντίθετα οι άλλοι είναι ξένοι οι άνθρωποι ακολουθούν την νόρμα που καθιερώνουν οι άλλοι.

Τέλος όταν παρόντες είναι άλλοι που δεν τρώνε τότε οι άνθρωποι τρώνε λιγότερο ανησυχώντας μήπως αξιολογηθούν αρνητικά.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η επιλογή του χώρου που γυμναζόμαστε και των ατόμων που βρίσκονται στο χώρο μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την απόδοσή μας τόσο σε εύκολα όσο και σε δύσκολα έργα ή να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα για το λόγο αυτό η επιλογή των ατόμων που θα βρίσκονται γύρω μας κατά την άσκηση είτε αυτός είναι ο προπονητής, ο γυμναστής , οι συνασκούμενοι ακόμα και η ρεσεψιονίστ στο γυμναστήριο μπορούν να επηρεάσουν με διαφορετικούς τρόπους την απόδοση αλλά και τη διάθεσή μας.

Allport, F. H. (1920). The influence of the group upon association and thought. Journal of Experimental Psychology, 3(3), 159-182.

Baron R.S. (1986) Distraction -conflict theory : Progress and problems In L Berkowitz Advances in experimental social psychology (Vo20)

Borden R.J (1980) Audience influence In P.B Paulus Psychology of group influence

Herman C.P Roth DA & Polivy Effects of the presence of others on food intake: A normative interpretaion Psychological Bulletin, 129,873-886

Cottrell N.B (1972) Social facilitation In McClintock ed Experimental social psychology , New York

Easterbrook J.A (1959) The effect of emotion on cue utilization and organization of behavior . Psychological Review, 66 183-201

Higgins E.T 1987, Self -discrepancy : A theory relating self and affect , psychological review 94, 319-340

Monteil J-M και Huguet (1999) Social context and cognitive performance , Philadelphia: psychlogy press

Sanders G.S , Baron R.S and Moore D.L (1978), Distraction and social comparison as mediators of social facilitation , jurnal of experimental Social Psycholgoy 14, 291-303

Schmitt ,Goore, Joseph , 1986 Mere presence and social facilitation: One more time

Wicklund R A (1975) Objective self awareness In L Berkowitz Advances in experimental social psychology (Vo8)

Zajonc R, 1968, Social faciliation , Science , 149 , 269-274